Persoonlijkheidtest: goed/fout
Wanneer we een algemene persoonlijkheidstest zouden uitvoeren, zou niemand opkijken als we Hitler in het mapje ‘foute persoonlijkheden' zetten. En Mahatma Gandhi, met zijn geweldloos protest met een ‘goede persoonlijkheid' betitelen. Maar hoe beoordeel je je buurman? Waar plaats je je collega in dit zwart-witte spectrum? Menig journalist gebruikt in zijn recensie over iemand het adjectief ‘sterke persoonlijkheid’. Of het tegenovergestelde: ‘die man heeft géén persoonlijkheid!’. Maar kun je een persoonlijkheid wel waarderen?
Persoonlijkheid of daden?
Hitler stoppen we in de categorie fout, want die startte een genocide met vele miljoenen doden tot gevolg. Gandhi wijdde zijn leven aan een onafhankelijk India en bereikte dat zonder geweld te gebruiken. Het is gemakkelijk om hem daarom in de categorie goed te zetten. Eens met deze stellingen? Mooi. Geef dan nu antwoord op deze vraag: wat beoordeel je nu precies, wanneer je beide personen waardeert? Voer je een persoonlijkheidstest uit? Of beoordeel je zijn daden?
‘wat beoordeel je wanneer je over mensen een waardeoordeel geeft?
De persoonlijkheidstest van Hitler versus Gandhi
Hitler en Gandhi waren beiden leiders met een grote achterban. Zij geloofden in het creëren van een nieuwe wereld. Beiden dachten dat zij de aangewezen persoon waren om hun persoonlijke ideeën in praktijk te brengen. Zij waren goed in spreken voor een menigte en zetten deze naar hun hand. Ze wisten allebei wat ze wilden en hoe ze dat moesten bereiken. Sterker nog, zij motiveerden anderen om achter hen te gaan staan en te vechten voor hetzelfde doel. Zoals je merkt, zijn er opvallend gemakkelijk overeenkomsten te vinden tussen de persoonlijkheid van Hitler en Gandhi[1]. Wanneer de persoonlijkheden van deze mensen zo dicht bij elkaar liggen, hoe kunnen we we de één dan als goed waarderen en de ander als fout? Het antwoord is simpel: wanneer we iemand goed of fout noemen, doelen we op de daden die uit zijn persoonlijkheid voortvloeien.
‘daden kunnen goed of fout zijn, een persoonlijkheid niet'
Aanvullend zijn het de overtuigingen die iemand heeft, die we kunnen aanmoedigen of afkeuren. Ze waren niet allebei een groot voorstander van geweldloos verzet. Het tegendeel is zelfs waar: hun werkwijzen lagen zeer ver uit elkaar. Hieruit kunnen we concluderen dat een uitkomst van een persoonlijkheidstest zoals ‘goed’ of ‘fout’, niet juist is. Je zou het kunnen vergelijken met twee identieke hamers, maar de ene wordt gebruikt om tafels in elkaar te zetten en de andere om zeehonden mee dood te knuppelen. Die hamer is niet slecht, maar de daad die ermee wordt uitgevoerd kunnen we wel bestempelen met een waardeoordeel.
Persoonlijkheidstest versus persoonlijkheidsanalyse
Van hamers terug naar persoonlijkheid. Een persoonlijkheid kan dus niet worden beoordeeld als goed of fout, we kunnen slechts het handelen en de overtuigingen op (subjectieve) waarde beoordelen. Hoe kan het dan, dat wij in deze maatschappij het idee hebben dat er zo iets bestaat als een persoonlijkheidstest? Een persoonlijkheidstest insinueert dat er een goed en een fout antwoord is. Sterker nog, het insinueert dat er één juist antwoord is. In het geval van persoonlijkheidstest; alsof er iets bestaat als een ‘ubermensch[2]’. Precies daar ligt de kiem van het gevaarlijke denken…
Waar persoonlijkheidstest het gangbare woord is, dienen we te spreken van persoonlijkheidsanalyse. Analyseren betekent letterlijk het uitpluizen van gegevens in de samenstellende bestanddelen. Oftewel, het feitelijk weergeven van alle onderdelen van een persoonlijkheid, zonder waardeoordeel eraan te verbinden. Immers, een persoonlijkheid is zoals onderbouwd, nooit goed of fout. We kunnen wel stellen dat een bepaalde persoonlijkheid effectief of minder effectief is, maar om dat te beoordelen moeten we verder kijken. Dit kan nooit het doel zijn van een persoonlijkheidstest
‘het woord test insinueert dat iets goed of fout kan zijn'
Zoals we Fitch vijf jaar geleden hebben gelanceerd en gedefinieerd gaat het bij persoonlijkheidsanalyse om te onderzoeken of een persoonlijkheid de kans heeft op te bloeien en tot wasdom te komen in een bepaalde omgeving. Dat gaat verder dan de weergave van iemands persoonlijke eigenschappen en drijfveren. Het is daarbij essentieel goed te analyseren welke persoonskenmerken gevraagd worden voor een bepaalde taak of in een bepaalde situatie. En met die uitdagende opdracht houden wij ons iedere dag bezig!
[1] Er zijn overigens welzeker verschillen aan te merken in beide persoonlijkheden. Het paranoïde wantrouwen van Hitler is niet terug te vinden in het gedrag van Gandhi. De inlevende en empathische eigenschappen van Gandhi zijn ver te zoeken in de toespraken van Hitler.
[2] Lees/luistertip: kort verhaal ‘Korte weg naar succes’, van Jules Deelder
Vraag aan de lezer: vindbaarheid versus correctheid. Leuk hoor zo’n verhandeling over de woorden persoonlijkheid en persoonlijkheidstest, maar wat vindt Google? We kunnen prachtig pietluttig doen over de etymologische betekenis van woorden, maar het effect van Google is groter op je ondernemingsresultaten dan de Etymologiebank. Aantal hits ‘persoonlijkheidstest’: 970.000. Persoonlijkheidsanalyse: 15.400. Een vraag aan jou als lezer: wat te doen? Meehuichelen in onjuist woordgebruik of taalpuriteins schipperen zonder ooit gevonden te worden op de digitale oceaan?
