Wat is het verschil tussen integriteit en moraal?
Veel ophef is ontstaan naar aanleiding van het aanzienlijke salaris dat het ING bestuur voorstelde aan haar directeur Ralph Hamers. ‘Een passend salaris op eredivisieniveau’, aldus Jeroen van de Veer, ING-bestuurder. Schande spreken de media. De politiek overweegt nieuwe regels om de banken verder aan banden te leggen. Echter leiden meer regels tot meer integriteit bij bankiers?
Integriteit, Al Pacino hield er 25 jaar geleden al een legendarische speech over in de film ‘Scent of a Woman’. In deze klassieker staat een jonge student voor de jury waarin hij als getuige wordt gehoord. Hij wordt onder druk gezet om de daders aan te wijzen die een vernederende grap hebben uitgehaald met de rector. Hoewel de jongen weifelt, verraadt hij zijn medestudenten niet. Op het moment dat de rector hem wil schorsen, springt zijn mentor, de blinde Al Pacino, voor hem in de bres. Hij begint een imponerend betoog waarin hij de vinger op de pijnlijke plek in de rechtsvorming van de universiteit legt: ze stimuleert verraad boven integriteit. Integer handelen gaat verder dan ‘goed of fout handelen', stelt hij.
Het verschil tussen integer en moreel handelen
Integer betekent letterlijk ‘niet aangeraakt, intact’. Integer handelen wordt vaak verward met moreel verantwoord handelen. Moraal gaat over de ‘leer van plichten en deugden’, die worden aangeleerd en opgelegd door de buitenwereld. Hoewel de uitkomsten van integer en moreel handelen vaak overeenkomstig zijn, is er een wezenlijk verschil:
“integriteit ontstaat ‘van binnenuit'”
Integriteit ontstaat ‘van binnenuit’. Een integer persoon is iemand die dichtbij zichzelf blijft, zijn of haar eigen drijfveren kent en daar eerlijk naar durft te handelen. Dit alles gebeurt zonder ‘aangeraakt’ te zijn door de wetten en regels van de omgeving. Het moraal kent zijn ontstaan uit de geschreven en ongeschreven wetten die ‘van buitenaf’ worden opgelegd. Integer handelen begint ‘van binnenuit'.
Het verhaal van de verloren zoon
Neem het verhaal van de Verloren Zoon als voorbeeld om dit verschil tastbaar te maken. Een vader heeft twee zonen. Tegen de zin van zijn vader verlaat de jongste zoon het huis en leidt een losbandig leven. Hij eindigt ver van huis in de goot en besluit op dat moment terug te keren. Door zijn vader wordt hij als een prins ontvangen. De oudste zoon is woedend en begrijpt de reactie van zijn vader niet, omdat hij in tegenstelling tot zijn jongere broer altijd gehoorzaam is geweest aan zijn vader. Het verhaal onderscheidt de integere zoon die zijn eigen pad kiest, tot inkeer komt en uit eigen beweegreden terugkeert naar zijn vader, van de hoog moralistische zoon. De laatste handelt om zijn vader te gehoorzamen, niet vanuit een intrinsieke motivatie om hem te dienen.
De integere bankier
Een bankier die in al zijn haarvaten voelt dat hij zoveel mogelijk geld wil graaien, is een zeer integere bankier. De maatschappij zal deze bankier echter sterk immoreel gedrag verwijten. ‘Ondeugdelijk', ‘crimineel', vele woorden kwamen er te pas in de verschillende media.
Bij het ING-bestuur speelt daarentegen weer een gebrek aan integriteit een rol: zij maakt zich eerst sterk om het salaris van de directeur te verhogen, maar na de storm kritiek vanuit de maatschappij trekt zij haar voorstel weer in. Zij zou integer zijn geweest als zij bij haar besluit was gebleven. En precies dat is het verschil tussen integriteit en moraliteit. Moreel gedreven gedrag wordt sterk beïnvloed door hoe de buitenwereld het vertoonde gedrag beoordeelt. Als de buitenwereld even niet kijkt, zal de moreel gedrevene mogelijk ander gedrag laten zien. Precies zoals verwacht wordt van de bankwereld: wanneer het publieke oog zich weer opwindt over andere maatschappelijke aangelegenheden, kunnen de bankiers in de schaduw weer uiting geven aan hun werkelijke motieven.
Zoals we hebben uitgeplozen wordt een moraal gevormd door regels. Door meer regels in te voeren, ontstaat een strenger moraal. Echter, daarmee ontstaat er nog niet een betere integriteit bij de bankiers of enig ander. Integriteit is in tegenstelling tot moraal niet op te leggen. Om met Al Pacino af te sluiten: “…this young fellow won't sell anybody out to buy his future! And that, my friends, is called integrity! Now that's the stuff leaders should be made of!“
