De mens is een draaikolk
‘De mens is een draaikolk.’ Houd dat beeld vast als het even niet meer vanzelf gaat.
Zoals een organisatie geen vaste organisatieleden kent, werknemers komen en gaan, net zoals directies, systemen, werkwijzen, zelfs haar gebouwen continu aan verandering onderhevig zijn, zo bestaan wij individuen ook uit een verzameling bouwstenen die zich ook steeds vernieuwen.
Denk aan onze cellen waarvan het grootste gedeelte zich gedurende ons leven continu blijft vernieuwen: onze huidcellen binnen een maand, rode bloedcellen elke kwartaal. Zelfs onze botten ondergaan een continue metamorfose waarbij oud botweefsel wordt afgebroken en nieuw botweefsel wordt gevormd. Maar kunnen we nog wel spreken van een dezelfde ‘jij’, als je steeds je bouwstenen vervangt?
Al die ontwikkelfreaks (‘yes, like us..’) die op zoek naar hun authentieke zelf komen bedrogen uit. Want het individu is als een draaikolk: het lijkt een stabiele eenheid met een gedaante die min of meer hetzelfde blijft, echter de inhoud wordt steeds door nieuwe materie uit de omgeving aangedreven. We zijn een product van onze omgeving. Je komt bedrogen uit als je het probeert vast te pakken of te doorgronden. Je bent als individu immer in ontwikkeling, en dus nooit ‘één’. Er bestaat geen eenduidig duidelijk definieerbaar ‘ik’: net als binnenste gedeelte van de draaikolk is daar niets aanwezig. Ga dus alsjeblief niet op zoek naar jezelf, het is een hopeloze onderneming.
De bevestiging voor dit beeld vinden we wanneer we in ‘flow’ verkeren: het is de ervaring die we beschrijven op het moment dat onze talenten perfect aansluiten met de uitdagingen van een bepaalde taak. Het komt samen met het gevoel dat je tijdsbesef verdwijnt, je zelfbewustzijn verdwijnt: dat je ‘opgaat’ in de taak waarvan je niet meer kunt herinneren of je er minuten of uren aan hebt gespendeerd. Is dat geen schoonheid? Dat op het moment dat we op ons beste van ons kunnen presteren een besef van onze ‘ik’ verdwijnt?
In die lijn kunnen we betogen dat het tegenovergestelde, namelijk het ervaren van een ‘ik’ niets anders is dan een ervaring van een stokkende stroom. De Engelsen hebben daar een mooie uitdrukking voor: ‘feeling self-conscious’, de beschrijving van de ongemakkelijke staat van zijn, waarbij je je hyperbewust wordt van wat je zegt, hoe je overkomt, hoe je handelt.
Wat leert dit draaikolk-denken ons? Dat zoeken naar de binnenste kern geen zin heeft, dat je vooral in beweging moet blijven. In welke hoedanigheid dan ook. Dat als je in zwaar weer verkeert en de negatieve emoties die daarbij loskomen voelt, je jezelf geen grote levensvragen hoeft te stellen, maar de gevoelens moet door-leven, om ze daarmee naar buiten (“ex”) te bewegen (“movere”).
Het is koud buiten, het is een nieuwe donkere dag, de zon zal zich niet laten zien, de regen is terug van weggeweest. Het dak lekt, de peuter zeurt, je mailserver is gecrasht, de weg naar de kerstvakantie is nog lang. Net zoals de te verwachte file naar je werk. Er rest je slechts één devies: huilen. ‘It keeps the whirlpool whirling.’
