Nederland zoekt leider (m/v)

“Het is niet niks om je stem te geven aan een ander die beslissingen gaat nemen over zaken die op jouw leven van grote invloed kunnen zijn. Vanzelfsprekend is stemmen een gevoelige kwestie; er wordt van ons verwacht dat wij individueel in staat zijn om te bepalen wie de beste leider voor onszelf, en voor de Nederlanders is. Of de kiezer nu strategisch of emotioneel zijn stem uitbrengt, in beide gevallen kiezen we op basis van verwachtingspatronen die de lijsttrekkers met hun uitspraken, gedrag en voorkomen tijdens de verkiezingen bij ons hebben gewekt.

Waar we dit verwachtingspatroon bij Mark Rutte kunnen baseren op zijn geschiedenis als premier, kunnen we dat bij de andere lijsttrekkers niet. Speculeren over hun leiderschapsstijl blijft daarom een kwestie van gokken. Of kunnen we wellicht concreter worden?

Het rijtje lijsttrekkers is een verzameling van uiteenlopende personages. Hun specifieke karaktertrekken bieden ons daarom een interessante bodem voor analyse; de persoonlijkheid bepaalt immers voor een groot gedeelte wat iemands leiderschapsstijl zal zijn.

Aan de hand van uitspraken in media, beschrijvingen gegeven door collega’s en interviews hebben we voor de meest prominente lijsttrekkers Fitch analyses gemaakt. In deze blog willen we inzoomen op de krachten en de kwetsbaarheden die uit die profielen naar voren komen: wat kan hun persoonlijkheid ons vertellen over hun manier van leiden? Oftewel wat kunnen we van ze verwachten wanneer zij premier worden?”

Mark Rutte (VVD) | “Doe normaal”

De belangrijkste kracht van Rutte ligt in het groene kwadrant dat voor controle, rationaliteit, en oplossend vermogen staat. Rutte is een pragmatisch en realistisch man; hij staat voor hard werken en resultaten leveren. Dit combineert hij met een hoge score in het rode kwadrant op zelfbewust en diplomatiek. Rutte heeft een goede portie zelfbeheersing en zelfvertrouwen en hij weet hoe hij zich moet gedragen binnen machtsverhoudingen om zijn doel te bereiken.

In zijn leiderschap van de afgelopen kabinetsperiode zien we deze kenmerken sterk terug. Rutte is de eerste premier die sinds Wim Kok een kabinetsperiode uitzit. Hij maakt af waar hij aan begint en weet problemen steeds op diplomatieke en pragmatische wijze aan te pakken. Je zou kunnen zeggen; Mark is een daadkrachtige timmerman, voor ieder huis-, tuin- en keukenprobleem biedt hij een degelijke oplossing.

De kwetsbaarheden van Rutte liggen in de kleur waar hij het laagst op scoort: geel. Geel staat voor dromen, pionieren en inspireren. Rutte is geen inspirerende creatieveling, die met vernieuwende overtuigingen de wereld leidt in een veranderend tijdperk. Je kunt hem op weinig idealen betrappen. Uit zijn mond komen geen visionaire oplossingen voor immigratiestromen, klimaatverandering, of de toenemende spanningen tussen belangrijke wereldmachten.

Als leider is Mark Rutte een stabiele en krachtige bouwer, die op beheerste en diplomatieke wijze problemen onder controle kan houden. Hij is echter geen man van inspiratie of grote ideeën. Een goede timmerman, maar geen verbinder of visionair.

Geert Wilders (PVV) | “Nederland weer van ons”

Opvallend bij Geert Wilders is zijn score op het rode kenmerk onafhankelijk en zelfstandig. De angst die onder deze kracht schuil gaat is benadelingsangst. Wilders profileert zich daarom sterk op vrijheid van meningsuiting in combinatie met opstaan tegen het onrecht dat in zijn ogen geschiedt. In veel van zijn publieke optredens zie je dit terugkomen wanneer hij steeds weer fel van zich afbijt.

Hiernaast scoort Wilders hoog in het groene kwadrant op het gedrag standvastig en georganiseerd. Ook dit is herkenbaar; Wilders verkondigt al jarenlang vasthoudend dezelfde boodschap, ongeacht de enorme inbreuk die dit op zijn privé-leven heeft gehad.

De grootste deuk in zijn profiel zit in het blauwe kwadrant. Hij scoort laag op loyaal en toegewijd. Dat betekent dat hij zelden een compromis zal aangaan en zich niet inschikkelijk zal opstellen wanneer dat het grotere doel dient. Bang om benadeeld te worden gaat Wilders de samenwerking het liefst uit de weg. Hij zal daarom eerder kiezen voor een solistische rol als alleenheerschappij niet mogelijk is.

Wilders is een leider die staat voor wat hij zegt, en in alle tijden zal proberen vast te houden aan zijn koers. Zijn onvermogen om samen te werken maakt de verwezenlijking van zijn idealen echter moeilijk binnen een politiek machtssysteem waarin samenwerking essentieel is.

Lodewijk Asscher (PvDA) | “Samen vooruit”

Opvallend is dat Lodewijk Asscher de score op onafhankelijk en zelfstandig met Wilders deelt. Ook Asscher heeft de hoogste scores in het rode kwadrant. Hij werkt vanuit een sterk intrinsiek rechtsvaardigheidsgevoel. Asscher wordt ook wel omschreven als een man van principes. In tegenstelling tot Wilders, combineert Asscher dat met een sterk ethisch besef voor belangen van minderheidsgroeperingen. Dit zien we terug in de score in het blauwe kwadrant op loyaal en toegewijd. Hij maakt zich sterk voor gelijke behandeling en gelijke rechten. Ook is hij anders dan Wilders geneigd eerder de samenwerking aan te gaan.

De kwetsbaarheden van Asscher zitten in het gele kwadrant. Hij is geen inspirator op basis van motiverende ideeën, en, veel minder dan Wilders, komt hij uit de verf als iemand die door het vuur gaat voor zijn idealen. Over het geheel genomen kun je zeggen dat het profiel van Asscher het minst uitgesproken is.

In zijn leiderschap zal Asscher zoveel mogelijk vasthouden aan de heilige waarden waar hij voor staat. Zijn minder compromisloze gedrag maakt van hem enerzijds een betere samenwerker, anderzijds maakt het hem voor de kiezer tot een wat onopvallende kandidaat voor het toekomstig premierschap.

Sybrand Buma (CDA) | “Betrokken samen kunnen wij meer”

De sterkste kleur van de partij vinden we ook in Buma terug: blauw. Buma is een man die de christelijke moraal van “samen” en “gespreide verantwoordelijkheid” lijkt te verdedigen. Buma biedt een luisterend oor, hecht waarde aan een goede harmonie en heeft aandacht voor het volk. Dit doet hij daarnaast overigens op een typisch groene manier: Het is een behoudende man, die graag vasthoudt aan de goede elementen van de tijd.

Dit behoudende is tevens Buma’s zwakke plek. Enigszins conservatief, vindt hij het lastig om met nieuwe ontwikkelingen mee te gaan. Ook wel beschreven als een houten klaas, is hij, anders dan Rutte die vlot en gemakkelijk meedraait met wat de dag van hem vraagt, vaak traag en vraag je je af of hij de snelheid van de huidige tijd aan kan. Buma richt zijn aandacht op het koesteren van dat wat hij als waardevol ervaart, en zal daarom zelf niet zomaar met nieuwe initiatieven komen.

Met zijn vertrouwen in de goede dingen zal Buma in rustige tijden een prima bewaker zijn van reeds bestaande principes. Wanneer stormachtige tijden aanbreken, is hij echter geen stormram die snel besluiten neemt passend binnen een veranderende tijdgeest.

Emile Roemer (SP) | “Pak de macht”

Emile Roemer lijkt zijn hoogste score te hebben zitten in de blauwe kleur: saamhorig en coöperatief. Roemer staat voor aandacht voor de menselijke relatie, hij streeft naar gelijkheid der machten en richt zijn aandacht met name op de zwakkeren in de maatschappij.

Zijn gele score op innemend en belangstellend strookt met het imago van de gezellige Brabander dat sterk aan hem blijft kleven. Roemer komt over als een vriendelijke reus met gevoel voor humor en wordt in het algemeen als het meest betrouwbaar en eerlijk ervaren.

Vanuit een soort “kalimero-achtige” neiging lijkt hij te strijden voor de macht. Niet voor niets verkondigt hij de slogan “pak de macht”, want deze heeft hij dan ook niet, gezien zijn gebrekkige score op het machtskwadrant rood. Hij schreeuwt en schopt wel, maar heeft geen werkelijke eigen visie. De visie is; zoals het nu gaat gaat het niet goed, we moeten er tegen in opstand komen.

Als leider zal Roemer erg prettig zijn in de omgang; met charme weet hij blijvend tegen de heersende macht aan te schoppen. Hij is echter geen slimme diplomaat die op strategische wijze de macht naar zich toe weet te trekken.

Alexander Pechtold (D66) | “Krijgt het voor elkaar”

Pechtold scoort hoog op geel; innemend en belangstellend, alsook op rood; zelfbewust en diplomatiek. Hij combineert hiermee het gele welbespraaktheid met de rode geldingsdrang, en is daarmee iemand die graag in het middelpunt van de aandacht staat. Pechtold snakt naar de microfoon, vandaar zijn titel “koning van de interruptie”, maar hij weet dan ook een goed verhaal te houden en om te gaan met de aandacht die hij krijgt.

Zowel rood als geel staan voor dynamiek: gedrag dat is gericht op ontwikkeling en vooruitgang. Kenmerkend hiervoor zijn zijn pro-Europese standpunten en zijn stokpaardje: het onderwijs.

Zijn kwetsbaarheden zitten op twee vlakken. Met extreme scores in rood en geel kan hij als ijdel worden ervaren, en ook als iemand die gericht is op erkenning van zijn eigen macht. De andere kwetsbaarheid richt zich op het gebrek aan groen; kan Pechtold resultaten leveren en zijn uitspraken waarmaken? Zijn grootste uitdaging is juist dat wat hij predikt; “D66 krijgt het voor elkaar.”

Pechtold zal een uiterst hoorbare leider zijn die inspeelt op veranderingen en meegroeit met de tijd. Zijn grote uitdaging zal de organisatie en werkelijke uitvoering van zijn beloftes zijn.

Jesse Klaver (GroenLinks) | “Tijd voor andere keuzes”

Jesse Klaver lijkt de nog meer uitgesproken versie van Pechtold. Zijn belangrijkste scores liggen in het gele kwadrant; geïnspireerd en stimulerend, innemend en belangstellend. Meer nog dan Pechtold zorgt Klaver voor een perfecte publieksvertoning, zie ook zijn laatste optreden in de poptempel in Amsterdam. Hij lijkt zijn idealen in de rol als popidool met jeugdige en overtuigende energie op de bühne over te willen brengen. Tegelijkertijd combineert Klaver dit met een zeer hoge doelgerichtheid en ambitie; hij scoort hoog op zelfvertrouwen en diplomatie. Klaver kenmerkt zich dus nog meer dan Pechtold op de dynamiek, zie ook zijn lijfsmotto: “het is tijd voor andere keuzes“.

Evenals bij Pechtold heeft ook Klaver lage scores in het groene kwadrant. Zijn kwetsbaarheid ligt echter minder op ijdelheid maar meer op gladheid. Wat is langer houdbaar? Zijn “status” of zijn “standpunten”? Kan hij ook echt een deuk in een pak boter slaan, wanneer hij grote beleidsveranderingen wil doorvoeren en een bataljon oliebazen zijn poptempel vullen?

Als leider van ons land zal Klaver met veel energie, positivisme en bombarie zijn schouders onder zijn beleid willen zetten. Net als bij Pechtold zal ook voor hem de uitdaging zitten in de verwezenlijking van zijn idealen.

Marianne Thieme (Partij voor de Dieren) | “Plan B”

Thieme spant de kroon in vergelijking met Klaver en Pechtold. Geen planeet B, dus kies voor plan B. Het moet helemaal anders. In haar verrassende verschijning in de geest van familie Guevara, positioneert Thieme zich als een eenzame heldin die strijdt voor een radicale verandering ten aanzien van hoe we omgaan met onze planeet. Haar extreme strijdbaarheid vinden we terug in haar hoge scores op het rode machtskwadrant, haar sterke idealistischeneiging in de hoge score op het gele kwadrant.

Maar juist in die verbetenheid om zich niet te laten muilkorven, schuilt ook haar grootste kwetsbaarheid. Mensen zijn over het algemeen niet geneigd om grote veranderingen gemakkelijk te accepteren. Weet Thieme mensen uiteindelijk ook mee te krijgen of blijft ze zich zoals Che als een rebel gedragen, die uiteindelijk alleen in de rol van de oppositie gedijt?

Met Thieme op de premiersstoel kunnen we een leider verwachten die een verfrissende wind zal doen waaien op het Binnenhof. Net als bij Klaver en Pechtold blijft de vraag of zij haar idealisme kan balanceren met voldoende realisme.

Slotwoord

Uit bovenstaande analyses wordt helder dat we op het moment van stemmen niet enkel voor een specifieke partijprogramma, maar tevens voor een specifieke leider kiezen. Naar welke leider zijn we op zoek?

Zoals ieder mens, heeft ook iedere lijsttrekker, en uiteindelijk, iedere premier zijn krachten en kwetsbaarheden. Gedrag is echter nooit goed of fout, maar moet je in de context beoordelen. Soms zijn progressieve krachten gewenst wanneer verandering noodzakelijk is. Soms zijn conservatieve krachten gewenst wanneer de vele veranderingen ons fundament bedreigen. Welke leider hebben we nodig in de tijd waarin we nu leven? Het is aan jou om vandaag mede te bepalen wie jij denkt dat ons het beste kan leiden. Veel geluk en wijsheid in deze zoektocht.