Opleidingen brengen geen pioniers voort

In het kader van een interview over teamdynamica spraken wij met Foppe de Haan (coach SC Heerenveen) over zijn ervaringen op het gebied van talentmanagement. De Haan legde de vraag op tafel hoe het toch mogelijk is dat Nederland niet meer een Cruijf of een Van Basten aflevert, terwijl elders op de wereld toch echt Messi's of Ronaldo's opstaan. En dat terwijl we leven in een land dat de beste voetbalopleidingen ter wereld heeft (een feit dat door verschillende voetbalgrootheden op deze planeet wordt beaamd). Misschien schuilt daarin juist de paradox.

De spelregels volgen

Een goede opleiding heeft ten doel om de studenten de ‘regels van het spel’ te leren. Hoe moet het precies? De student leert de ruimte van het speelveld kennen dat door zijn docenten - de generatie voor hem - is uitgestippeld. Om een ‘goede student’ te worden, zorgt een speler ervoor dat hij scoort door de spelregels toe te passen die hij van zijn docenten heeft geleerd.

Maar, zo blijkt, een ‘goede student’ maakt nog geen Messi. Wat maakt Messi dan zo anders?

Pionieren is regels overtreden

“When Messi takes the ball he’s always unpredictable,” zegt Juventus coach Massimiliano Allegri over de beroemde speler. “Fella’s a genius! He plays a game to which we are not familiar,” concludeert Gary Linekar , voetbalanalyticus van de BBC. Caniggia (ex-Atalanta-Boca) stelt: “He’s very creative, always finds new ways to deal with his opponents.”

Het gaat er bij de echte grootmeesters dus juist om dat ze de regels níet volgen. Messi verkent de grenzen van het bestaande spel, breekt de regels, vervormt ze, maakt ze zich eigen en past ze vervolgens op de juiste manier toe. Hij wint niet door de regels toe te passen, maar door elke nieuwe situatie met creativiteit te lijf te gaan. Hij is een pionier binnen zijn vakgebied.

Regels uit het verleden hoeven niet te werken in de toekomst

De creatieve geest van een pionier denkt buiten de bestaande regels. Natuurlijk, je kunt een hamer pas gebruiken als je begrijpt hoe je ermee om moet gaan. Maar met het aanreiken van de hamer aan de student voorkomen we de belangrijkste innovatiegedachte: is de hamer wel het beste instrument om de klus mee te klaren?

We volgen opleidingen omdat we willen ‘kunnen’. Daarvoor incorporeren we regels van onze voorgangers over hoe dat ‘kunnen’ in praktijk is te brengen. Maar let op! De wereld is niet stil blijven staan sinds de tijd van onze voorgangers. Is het “kunnen” van onze voorgangers nog wel voldoende om de uitdagingen van vandaag de dag te tackelen?

Zal de egocentrische (4 keer Gouden Schoen) Christiano Ronaldo of de eigenwijze (13 keer landskampioen) Zlatan Ibrahimovic een strenge Nederlandse voetbalopleiding succesvol hebben voltooid? Ik zie ze hun neus gemakkelijk ophalen voor de gemiddelde streng gedisciplineerde Nederlandse trainer die ze extra rondjes laat lopen wanneer ze opnieuw te laat komen voor een training, of in plaats van de uit te voeren oefening, het aanstormende balletje vanaf de middenlijn in één keer in het doel proberen te schieten.

Welke lessen kunnen we trekken?

Hoe geven we écht talent dan wel een kans? Het antwoord is eenvoudig: We focussen te veel op het aanleren van regels in plaats van op het ontplooien van individueel talent. Uiteraard leren we basisvaardigheden niet zonder oefening en inzicht in regels. Maar een groot deel van opleiden zou zich moeten richten op het creëren van een klimaat waarin het individueel talent zich kan ontplooien. Een student zou zich moeten begeven in een oneindige ruimte van mogelijkheden, waarbinnen hij zelf de ‘muren’ mag bepalen en creëren. En natuurlijk, sommige studenten floreren juist bij structuur en regels, hen kun je juist het beste binnen kleine hokjes laten kleuren. Maar voorkom dat iedere pionier in dit maatpak wordt gedrukt.

Van degenen waarvan het creatieve vermogen is af te breken en is te stroomlijnen met de gewenste regels, worden mooi afgeronde opleidingspakketjes gemaakt, zodat ze vervolgens afgeleverd kunnen worden aan de wereld. De enkeling die het bestaande systeem van regels probeert te kraken – die ‘de hand van God’ weet toe te voegen - schrijft geschiedenis.